Militaire wachttoren in Darp

De Amerikaanse basis, werd het in de volksmond genoemd, het voormalige munitiedepot in het bos tussen Havelterberg en Darp. Alleen een hoge witte toren herinnert nog aan de tijd dat er munitie lag opgeslagen tijdens de koude oorlog van 1964 tot de val van de muur in 1989. De wachttoren maakte deel uit van de omheining van het zwaarbewaakte terrein en is officieel aangemerkt als gemeentelijk monument.

Omhuld door mystiek

Rondom de site ontstond een bepaalde mystiek. Zowel bij de omwonenden als binnen het leger. Henk Molman was van 1978 tot 1981 als beroepsmilitair verantwoordelijk voor de site. Hij had het commando over de Nederlanders die de site bewaakten. ‘Men wist dat er Amerikanen zaten. Maar wat er precies was en wat er gebeurde wist men niet. Ook jaren daarna niet. Ook de legeronderdelen die afwisselend een week lang op sitewacht moesten, wisten niet wat ze te wachten stond. Een week lang zagen ze dingen die niemand ziet, waar niemand van wist. In al die jaren bestond de echte dreiging hoofdzakelijk uit demonstranten, een incidentele cameraploeg en verdwaalde wandelaars.’

Molman vind het goed dat met dit monument het onderwerp Koude Oorlog meer in de belangstelling wordt gebracht. ‘Het fenomeen Koude Oorlog is langzaam aan het begrip van de Nederlander onttrokken. Er was echt een dreiging, al bevatten mensen dat nu niet. Heel Europa stond op scherp omdat de Russen konden komen. We stonden altijd paraat om bij een aanval binnen 48 uur in Duitsland te kunnen zijn.’

Wachttoren als nagedachtenis

Na afloop van de koude oorlog en het vertrek van de Amerikanen werd de gehele site uiteindelijk ontmanteld en opgeruimd en teruggegeven aan de natuur. Alleen de hoofdtoren bleef staan als nagedachtenis. Na vernielingen aan zowel de binnenkant en de buitenkant – de toren werd beklad met graffiti en het glas bovenin werd bekogeld met stenen – werd de deur tientallen jaren hermetisch gesloten. De toren werd slechter en Defensie moesten beslissen: afbreken of opknappen. Beheerder van het militair oefenterrein Paul Held kreeg de verantwoordelijkheid het gebouw op te knappen en toegankelijk te maken voor publiek. De wachttoren werd opengemaakt, schoongemaakt en aan de binnenkant opgeknapt.

Ervaringen van omwonenden

De wachttoren staat op openbaar terrein dat gebruikt wordt als militair oefenterrein. Drie inwoners van Darp, Alice, Anneke en Rik maken graag een wandeling in het gebied. Anneke herinnert zich de aanwezigheid van de Amerikanen in de regio nog goed: ‘Het was het kamp van de Amerikanen. Daar waren de meiden van hier natuurlijk helemaal gek op. We kwamen ze tegen in het dorp en bij de supermarkt.’

Alice is geboren aan de rand van het bos in Darp en groeide dus op met ‘de basis’. ‘Het kernwapenvraagstuk was een discussie in Nederland. Lokaal was het nauwelijks een issue. Demonstaties waren vanuit het land georganiseerd massaal vanuit Steenwijk lopend in optocht naar de basis. Als kind ging ik op Tweede Kerstdag altijd met mijn ouders en zusje kijken naar de demonstraties. Dat was vaste prik. Dat is me heel goed bijgebleven. Nee, je kwam hier niet, dat was ons wel goed verteld. Er stond ook overal gaas omheen. Onze ouders waarschuwden altijd: Pas op niet achter het prikkeldraad komen, want dan schieten ze je neer.’

Twintiger Rick Schipper kwam als kind graag mountainbiken in het bos, maar ook kijken bij de militairen. ‘Ik wist dat hier meerdere torens stonden, dat er bunkers hebben gelegen. Dat heb ik opgezocht op internet. Ik heb het leger altijd al interessant gevonden en bovendien is het in de buurt van je huis, dus vind ik dat je wat moet weten van de historie.’